Deel 8
 
Hommels herkennen met kleurdiagrammen
HOMMELS



Wilgenhommel - Bombus cryptarum - Koningin


Vrij zeldzaam - 20 mm - midden februari tot eind september

Kenmerken: Zwart behaard borststuk met heel ver naar beneden lopende gele kraag. Bij de vleugelbasissen is de gele kraag door een zwarte inkeping (een plukje zwarte haren in de vorm van een hockeystick) meer kommavormig. Soms zijn er 2 rijtjes zwarte haren zichtbaar te midden van de borstband. Ook het achterlijf heeft een gele band. De achterlijfspunt is wit behaard.

Bloembezoek: Gewone Dophei, Gewone Ossentong, Wilg-soorten, Gewone Paardenbloem, Koolzaad, Wilde Lijsterbes, Blauwe Bosbes, Rhododendron-soorten.


Wilgenhommel - Bombus cryptarum - Werkster


Vrij zeldzaam - tot 16 mm – begin april tot eind september

Kenmerken: Borstband loopt bij de werksters duidelijk voorbij de vleugelinplant 

Bloembezoek: Gewone Dophei, Gewone Ossentong, Wilg-soorten, Gewone Paardenbloem, Koolzaad, Wilde Lijsterbes, Blauwe Bosbes, Struikhei, Zulte, Rhododendron-soorten.


Wilgenhommel - Bombus cryptarum - Mannetje


Vrij zeldzaam - tot 16 mm - begin juni tot eind september

Kenmerken: Zwartbehaarde kop met twee kleine toefjes gele haren dicht bij de basis van de antennes en heldergele banden over borststuk en achterlijf.

Bloembezoek: Gewone Dophei, Gewone Ossentong, Wilg-soorten, Gewone Paardenbloem, Koolzaad, Wilde Lijsterbes, Blauwe Bosbes, Struikhei, Zulte, Wilgenroosje, Rhododendron-soorten.


Tuinhommel - Bombus hortorum - Koningin


Algemeen - tot 22 mm -  begin maart tot eind september

Kenmerken: Lang gezicht. De kop is zwart behaard. De kraag en de middenband van het borststuk zijn heldergeel. Een tweede middenband loopt over het laatste deel van het borststuk en de eerste tergiet van het achterlijf. De achterlijfspunt is wit. Melanisme komt vaak voor bij deze soort, waarbij vooral de gele banden grotendeels tot geheel verdwijnen door de overwegend zwarte beharing die in de plaats komt.

Bloembezoek: Wilde Kamperfoelie, Rode Klaver, Witte Dovenetel, Gewone Smeerwortel, Gele Lis, Vingerhoedskruid, Grote Ratelaar, lipbloemige tuinplanten.   


Tuinhommel - Bombus hortorum - Werkster


Algemeen - tot 16 mm -  eind april tot eind september

Kenmerken: De kop is zwart behaard. De kraag en de middenband van het borststuk zijn heldergeel. Een tweede middenband loopt over het laatste deel van het borststuk en de eerste tergiet van het achterlijf. De achterlijfspunt is wit. Melanisme komt vaak voor bij deze soort, waarbij vooral de gele banden grotendeels tot geheel verdwijnen door de overwegend zwarte beharing die in de plaats komt.

Bloembezoek: Wilde Kamperfoelie, Rode Klaver, Witte Dovenetel, Gewone Smeerwortel, Gele Lis, Vingerhoedskruid, Grote Ratelaar, lipbloemige tuinplanten, Slangenkruid.


Tuinhommel - Bombus hortorum - Mannetje


Algemeen - tot 15 mm - midden mei tot eind september

Kenmerken: Zeer lange antennes. Het gezicht is zwart behaard (soms met weinig gele haartjes). Er is een zwart haartoefje zichtbaar op de kaken. Melanisme komt vaak voor bij deze soort, waarbij vooral de gele banden grotendeels tot geheel verdwijnen door de overwegend zwarte beharing die in de plaats komt.

Bloembezoek: Wilde Kamperfoelie, Rode Klaver, Witte Dovenetel, Gewone Smeerwortel, Gele Lis, Grote Ratelaar bezocht, lipbloemige tuinplanten, Wilgenroosje, Reuzenbalsemien, distels.


Boomhommel - Bombus hypnorum - Koningin


Algemeen - tot 20 mm - begin maart tot eind september.

Kenmerken: Zwart behaarde kop. Het borststuk is volledig oranjebruin tot kastanjebruin behaard. Soms kan de beharing van het borststuk erg donker zijn doordat het bruine haar verweven is met veel zwarte beharing. Het achterlijf is zwart met een grote, wit behaarde punt.

Bloembezoek: Aalbes, Blauwe Bosbes, Braam, Vingerhelmbloem, Voorjaarshelmkruid, Wilgenroosje, distelsoorten, vederdistelsoorten, Rode Klaver, Vogelwikke, Struikhei, Sporkehout, Brem, Haagwinde, Wilg-soorten, Dwergmispel, Rode Ribes, Linde, Sneeuwbes, Slangenkruid, Winterbloeiende Heide, Gewone Ereprijs, Beemdooievaarsbek, Gewone Smeerwortel, Leeuwentand-soorten, Veldhondstong, Blauwe Zeedistel


Boomhommel - Bombus hypnorum - Werkster


Algemeen - tot 18 mm - begin april tot eind september
Kenmerken: Zwart behaarde kop. Het borststuk is volledig oranjebruin tot kastanjebruin behaard. Soms kan de beharing van het borststuk erg donker zijn. Het achterlijf is zwart met een grote, wit behaarde punt.

Bloembezoek: Aalbes, Blauwe Bosbes, Braam, Vingerhelmbloem, Voorjaarshelmkruid, Wilgenroosje, distelsoorten, vederdistelsoorten, Rode Klaver, Vogelwikke, Struikhei, Sporkehout, Brem, Haagwinde, Wilg-soorten, Dwergmispel, Rode Ribes, Linde, Sneeuwbes, Slangenkruid, Winterbloeiende Heide, Gewone Ereprijs, Beemdooievaarsbek, Gewone Smeerwortel, Leeuwentand-soorten, Veldhondstong, Blauwe Zeedistel


Boomhommel - Bombus hypnorum - Mannetje

Algemeen - tot 16 mm - begin juni tot eind september

Kenmerken: Bruin behaarde kop. Het borststuk is helder oranjebruin. De bruine beharing kan doorlopen tot het begin van het achterlijf (eerste en tweede tergiet). Melanisme kan voorkomen. Het achterlijf is zwart behaard. De achterlijfspunt is wit behaard, zonder gele haarvlekken. Soms zijn er wel enkele oranje haren aan de achterlijfspunt. De grens tussen de zwarte en lichte beharing is recht.   

Bloembezoek: Aalbes, Blauwe Bosbes, Braam, Vingerhelmbloem, Voorjaarshelmkruid, Wilgenroosje, distelsoorten, vederdistelsoorten, Rode Klaver, Vogelwikke, Struikhei, Sporkehout, Brem, Haagwinde, Wilg-soorten, Dwergmispel, Rode Ribes, Linde, Sneeuwbes, Slangenkruid, Winterbloeiende Heide, Gewone Ereprijs, Beemdooievaarsbek, Gewone Smeerwortel, Leeuwentand-soorten, Veldhondstong, Blauwe Zeedistel.


Veenhommel - Bombus jonellus - Koningin



Zeer zeldzaam - tot 18 mm – eind maart tot eind september (2 generaties)

Kenmerken: Zwarte borststukrug met een gele band op voor- en achterkant. Het achterlijf heeft een gele band op tergiet 1 en een witte punt. Kan volledig zwart gekleurd zijn

Bloembezoek: Struikhei, Sporkehout, Gewone Dophei, Winterbloeiende Heide, Hengel, Wateraardbei, Gewone Paardenbloem, Wilg-soorten, Blauwe Bosbes.


Veenhommel - Bombus jonellus - Werkster



Zeer zeldzaam - tot 14 mm – begin april tot eind september (2 generaties)

Kenmerken: Kort gezicht. De kop is zwart behaard. De kraag en de middenband van het borststuk zijn heldergeel. Een tweede middenband loopt over het laatste deel van het borststuk en de eerste tergiet van het achterlijf. De achterlijfspunt is wit.

Bloembezoek: Struikhei, Sporkehout, Gewone Dophei, Winterbloeiende Heide, Hengel, Wateraardbei, Gewone Paardenbloem, Blauwe Bosbes


Veenhommel - Bombus jonellus - Mannetje



Zeer zeldzaam -  tot 14 mm - begin mei tot eind september (2 generaties)

Kenmerken: Veel gele haren op de kop. De gele band aan de basis van het achterlijf kan breder zijn bij het mannetje dan bij het vrouwtje.

Bloembezoek: Struikhei, Sporkehout, Gewone Dophei, Winterbloeiende Heide, Hengel, Wateraardbei, Gewone Paardenbloem, Wilg-soorten, Blauwe Bosbes


Steenhommel - Bombus lapidarius - Koningin



Zeer algemeen - tot 22 mm – midden maart tot midden oktober

Kenmerken: Kort zwart behaard borststuk, met soms een gele kraag. Ook het achterlijf is kort zwart behaard. De achterlijfspunt is rood. De poten zijn zwart behaard (zwarte verzamelharen).

Bloembezoek: Witte Klaver, fruitbomen, Gewone Paardenbloem, Sleedoorn, Wilg-soorten, Hondsdraf, Bieslook, Dauwbraam, Citroengele Honingklaver, Gewone Rolklaver, Grote Kattenstaart, Heemst, Beemdooievaarsbek, Knoopkruid, Speerdistel, Boerenwormkruid, Korenbloem, Watermunt, Blauwe Zeedistel, Guldenroede-soorten, Rode Klaver, Koolzaad, Grote Centaurie,  distels, bolgewassen  


Steenhommel - Bombus lapidarius - Werkster



Zeer algemeen – 16 mm – midden maart tot midden oktober

Kenmerken: Kort zwart behaard borststuk, met soms een gele kraag. Ook het achterlijf is kort zwart behaard. De achterlijfspunt is rood. De poten zijn zwart behaard (zwarte verzamelharen)

Bloembezoek: Witte Klaver, fruitbomen, Gewone Paardenbloem, Sleedoorn, Wilg-soorten, Hondsdraf, Bieslook, Dauwbraam, Citroengele Honingklaver, Gewone Rolklaver, Grote Kattenstaart, Heemst, Beemdooievaarsbek, Knoopkruid, Speerdistel, Boerenwormkruid, Korenbloem, Watermunt, Blauwe Zeedistel, Guldenroede-soorten. 


Steenhommel - Bombus lapidarius - Mannetje



Zeer algemeen -  16 mm – midden mei tot midden oktober

Kenmerken: Geel behaarde kop. Het borststuk heeft een gele kraag. Het achterlijf is zwart met een vage gele middenband. Het achterlijf is kort en gelijkmatig behaard. De achterlijfspunt is oranjerood. De poten zijn bezet met oranje haartjes.

Bloembezoek: distels, Reuzenberenklauw, Laurierkers (extra-florale bladnectar)     


Veldhommel - Bombus lucorum - Koningin

Algemeen – 21 mm – midden maart tot midden oktober

Kenmerken: Een helder citroengele kraag op het borststuk. Het achterlijf heeft een brede, citroengele band over tergiet 2. De achterlijfspunt is wit.

Bloembezoek: Wilg-soorten, Koolzaad, Sporkehout, Struikhei, Winterbloeiende Heide, Beemdooievaarsbek, Braam, Knoopkruid, Kruipende Boterbloem, Rode Klaver, Sleedoorn, Wilde Cichorei, Wilde Marjolein, Duinroos, Gewone Ossentong, Hondsdraf, Gewone Paardenbloem, Gewone Rolklaver, Gewone Smeerwortel, Witte Klaver, Akkerdistel, Koninginnekruid, Canadese Guldenroede, Sneeuwbes, Hemelsleutel, Zulte, Schapenzuring, Grote Kattenstaart, Jacobskruiskruid, Slangenkruid, Wilde Liguster, Witte Dovenetel, Ribes-soorten, Smalle Weegbree.


Veldhommel - Bombus locurum - Werkster


Algemeen – 16 mm – begin april tot midden oktober

Kenmerken: Gele kraag op het borststuk. Het achterlijf heeft een brede, gele band over tergiet 2. De achterlijfspunt is wit.

Bloembezoek: Wilg-soorten, Koolzaad, Sporkehout, Struikhei, Winterbloeiende Heide, Beemdooievaarsbek, Braam, Knoopkruid, Kruipende Boterbloem, Rode Klaver, Sleedoorn, Wilde Cichorei, Wilde Marjolein, Duinroos, Gewone Ossentong, Hondsdraf, Gewone Paardenbloem, Gewone Rolklaver, Gewone Smeerwortel, Witte Klaver, Akkerdistel, Koninginnekruid, Canadese Guldenroede, Sneeuwbes, Hemelsleutel, Zulte, Schapenzuring, Grote Kattenstaart, Jacobskruiskruid, Slangenkruid, Wilde Liguster, Witte Dovenetel, Ribes-soorten, Smalle Weegbree.


Veldhommel - Bombus lucorum - Mannetje


Algemeen – 16 mm – begin mei tot midden oktober 

Kenmerken: Een overwegend gele beharing op de kop, die min of meer met zwart doorspekt kan zijn. Het borststuk heeft een brede, gele kraag die langs de zijkant naar beneden loopt. De gele band op tergiet 2 loopt iets door naar tergiet 1 en de achterkant van het borststuk. Vaak is tussen het geel en het wit op het achterlijf geen zwart meer te zien. De beharing heeft vaak bleke toppen.   

Bloembezoek: Wilg-soorten, Koolzaad, Sporkehout, Struikhei, Winterbloeiende Heide, Beemdooievaarsbek, Braam, Knoopkruid, Kruipende Boterbloem, Rode Klaver, Sleedoorn, Wilde Cichorei, Wilde Marjolein, Duinroos, Gewone Ossentong, Hondsdraf, Gewone Paardenbloem, Gewone Rolklaver, Gewone Smeerwortel, Witte Klaver, Akkerdistel, Koninginnekruid, Canadese Guldenroede, Sneeuwbes, Hemelsleutel, Zulte, Schapenzuring, Grote Kattenstaart, Jacobskruiskruid, Slangenkruid, Wilde Liguster, Witte Dovenetel, Ribes-soorten, Smalle Weegbree.


Grote Veldhommel - Bombus magnus - Koningin


Vrij zeldzaam – 22 mm – half maart tot eind oktober

Kenmerken: Lichtgele kraag strekt zich uit tot ver onder de vleugelinplant. Het borststuk en het tweede achterlijfssegment hebben een heldergele band. De band over het tweede tergiet is vrij breed. De achterlijfspunt is wit.

Bloembezoek: Gewone Dophei, Winterbloeiende Heide, Valse Salie, Braam, Blauwe Bosbes, Rhododendron-soorten (nectar).


Grote Veldhommel - Bombus magnus - Werkster


Vrij zeldzaam – 17 mm – begin april tot eind oktober

Kenmerken: Heldergele brede kraag op het borststuk. Het achterlijf heeft een brede, citroengele band over tergiet 2. De achterlijfspunt is wit.

Bloembezoek: Struikhei, Brem.


Grote Veldhommel - Bombus magnus - Mannetje


Vrij zeldzaam – 16 mm – begin mei tot eind oktober

Kenmerken: Het mannetje heeft een gele beharing op de kop. Het borststuk en het tweede achterlijfssegment hebben een heldergele band. De achterlijfspunt is wit.

Bloembezoek: Struikhei, Gewone Dophei


Akkerhommel - Bombus pascuorum - Koningin


Zeer algemeen – 18 mm – begin maart tot eind november.

Kenmerken: Oranjebruin behaard borststuk. Soms is dit in het midden iets verdonkerd (minstens enkele zwarte haren). Het achterlijf varieert van zwart met een oranje punt tot volledig oranje of oranjebruin. Het achterlijf heeft geen bruine band aan de basis. Steeds zijn er duidelijke zwarte haren aanwezig. De zijkanten van het borststuk zijn grijzig behaard.

Bloembezoek: Fluitenkruid, Gewone Spurrie, Kleine Veldkers, Klein Vogelpootje, Look-zonder-Look, Struikhei, Hengel, Rankende Helmbloem, Bosandoorn, Vingerhelmbloem, Blauw Kattenkruid, Lavendel, Gele Lis, Vlinderstruik, Akkerdistel, Boswilg, Braam, Hondsdraf, Speerdistel, Sporkehout, Wilde Marjolein, Winterbloeiende Heide, Sint-Janskruid, Vingerhoedskruid, Beemdooievaarsbek, Bont Kroonkruid, Grote Kattenstaart, Knoopkruid, Gewone Smeerwortel, Kruipende Boterbloem, Leeuwentand-soorten, Leeuwenbek-soorten, Gewone Paardenbloem, Rode Klaver, Wilde Cichorei, Grote Ratelaar, Paarse Dovenetel, Dauwbraam, Gewone Ossentong, Gewone Rolklaver, Slangenkruid, Veldhondstong, Witte Dovenetel.


Akkerhommel - Bombus pascuorum - Werkster

Zeer algemeen – 15 mm – begin april tot eind oktober

Kenmerken: Oranjebruin behaard borststuk. Soms is dit in het midden iets verdonkerd (minstens enkele zwarte haren). Het achterlijf varieert van zwart met een oranje punt tot volledig oranje of oranjebruin. Het achterlijf heeft geen bruine band aan de basis. Steeds zijn er duidelijke zwarte haren aanwezig. De zijkanten van het borststuk zijn grijzig behaard.

Bloembezoek: Fluitenkruid, Gewone Spurrie, Kleine Veldkers, Klein Vogelpootje, Look-zonder-Look, Struikhei, Hengel, Rankende Helmbloem, Bosandoorn, Vingerhelmbloem, Blauw Kattenkruid, Lavendel, Gele Lis, Vlinderstruik, Akkerdistel, Boswilg, Braam, Hondsdraf, Speerdistel, Sporkehout, Wilde Marjolein, Winterbloeiende Heide, Sint-Janskruid, Vingerhoedskruid, Beemdooievaarsbek, Bont Kroonkruid, Grote Kattenstaart, Knoopkruid, Gewone Smeerwortel, Kruipende Boterbloem, Leeuwentand-soorten, Leeuwenbek-soorten, Gewone Paardenbloem, Rode Klaver, Wilde Cichorei, Grote Ratelaar, Paarse Dovenetel, Dauwbraam, Gewone Ossentong, Gewone Rolklaver, Slangenkruid, Veldhondstong, Witte Dovenetel.


Akkerhommel - Bombus pascuorum - Mannetje

Zeer algemeen – 14 mm – eind mei tot eind oktober

Kenmerken: Oranjebruin behaard borststuk. Soms is dit in het midden iets verdonkerd (minstens enkele zwarte haren). Het achterlijf varieert van zwart met een oranje punt tot volledig oranje of oranjebruin. Het achterlijf heeft geen bruine band aan de basis. Steeds zijn er duidelijke zwarte haren aanwezig. De zijkanten van het borststuk zijn grijzig behaard.

Bloembezoek: Fluitenkruid, Gewone Spurrie, Kleine Veldkers, Klein Vogelpootje, Look-zonder-Look, Struikhei, Hengel, Rankende Helmbloem, Bosandoorn, Vingerhelmbloem, Blauw Kattenkruid, Lavendel, Gele Lis, Vlinderstruik, Akkerdistel, Boswilg, Braam, Hondsdraf, Speerdistel, Sporkehout, Wilde Marjolein, Winterbloeiende Heide, Sint-Janskruid, Vingerhoedskruid, Beemdooievaarsbek, Bont Kroonkruid, Grote Kattenstaart, Knoopkruid, Gewone Smeerwortel, Kruipende Boterbloem, Leeuwentand-soorten, Leeuwenbek-soorten, Gewone Paardenbloem, Rode Klaver, Wilde Cichorei, Grote Ratelaar, Paarse Dovenetel, Dauwbraam, Gewone Ossentong, Gewone Rolklaver, Slangenkruid, Veldhondstong, Witte Dovenetel.


Weidehommel - Bombus pratorum - Koningin


Zeer algemeen – 17 mm – eind februari tot eind juli (soms kleine tweede generatie die dan vliegt tot in september)

Kenmerken: Kort gezicht. De kop is zwart behaard. Het borststuk heeft een heldergele kraag. Het achterlijf heeft een heldergele band over tergiet 2. De achterlijfspunt is oranjerood. De poten zijn zwart behaard.  

Bloembezoek: Gewone Smeerwortel, Rode Klaver, Dauwbraam, Knopig Helmkruid, Wilgenroosje, Hondsdraf, Gewone Brunel, Blauwe Bosbes, Braam, Framboos, Rode Ribes, Sporkehout, Winterbloeiende Heide, Beemdooievaarsbek, Madeliefje, Slangenkruid, Veldhondstong, Sneeuwbes, diverse tuinplanten.


Weidehommel - Bombus pratorum - Werkster


Zeer algemeen – 14 mm – begin maart tot eind juli (soms kleine tweede generatie die vliegt tot in september)

Kenmerken: Kop zwart behaard. Bij deze werkster ontbreekt de heldergele kraag vaak of is deze slechts vaag zichtbaar. De oranjerode achterlijfspunt is smal. De  poten zijn zwart behaard.

Bloembezoek: Braam, Framboos, Gewone Smeerwortel, Rode Klaver, Dauwbraam, Knopig Helmkruid, Wilgenroosje, Hondsdraf, Gewone Brunel, Blauwe Bosbes, Rode Ribes, Sporkehout, Winterbloeiende Heide, Beemdooievaarsbek, Madeliefje, Slangenkruid, Veldhondstong, Sneeuwbes en diverse tuinplanten.


Weidehommel - Bombus pratorum - Mannetje


Zeer algemeen – 13 mm – begin mei tot eind juli (soms kleine tweede generatie die vliegt tot in september)

Kenmerken: Gedrongen uiterlijk. De kop is overwegend geel behaard. De kraag loopt ver door. De gele band op tergiet 2 van het achterlijf loopt soms ook over tergiet 1 en de achterkant van het borststuk. Deze gele band ontbreekt soms. Het lichaam is ruig behaard. De achterlijfspunt is oranjerood.

Bloembezoek: Braam, Framboos, Gewone Smeerwortel, Rode Klaver, Dauwbraam, Knopig Helmkruid, Wilgenroosje, Hondsdraf, Gewone Brunel, Blauwe Bosbes, Rode Ribes, Sporkehout, Winterbloeiende Heide, Beemdooievaarsbek, Madeliefje, Slangenkruid, Veldhondstong, Sneeuwbes en diverse tuinplanten.


Grashommel - Bombus ruderarius - Koningin

Zeer zeldzaam – 18 mm – begin april tot midden september

Kenmerken: Overwegend zwart gekleurd. De kop is zwart. Het borststuk is voorzien van een lange, zwarte beharing. Het achterlijf is bedekt met zwart haar. De achterlijfspunt is oranje behaard. Dit oranje kan naar wit verbleken. De poten zijn voorzien van oranje korfjesharen. Soms is deze hommel geheel zwart gekleurd met uitzondering van de oranje achterlijfspunt, zodat de hommel dan sterk op de Steenhommel lijkt (Bij de Steenhommel is de beharing op de achterpoten echter zwart en niet oranje)

Bloembezoek: Rode Klaver, Smalle Wikke, Vogelwikke, Luzerne, Gewone Rolklaver, Gewone Smeerwortel, Veldlathyrus, Witte Dovenetel, Hondsdraf, Grote Ratelaar.


Grashommel - Bombus ruderarius - Werkster

Zeer zeldzaam – 16 mm – begin mei tot midden september

Kenmerken: Overwegend zwart gekleurd. De kop is zwart. Het borststuk is voorzien van een lange, zwarte beharing. Het achterlijf is bedekt met zwart haar. De achterlijfspunt is oranje behaard. Dit oranje kan naar wit verbleken. De poten zijn voorzien van oranje korfjesharen. Soms is deze hommel geheel zwart gekleurd met uitzondering van de oranje achterlijfspunt, zodat de hommel dan sterk op de Steenhommel lijkt (Bij de Steenhommel is de beharing op de achterpoten echter zwart en niet oranje)

Bloembezoek: Rode Klaver, Smalle Wikke, Vogelwikke, Luzerne, Gewone Rolklaver, Gewone Smeerwortel, Veldlathyrus, Witte Dovenetel, Hondsdraf, Grote Ratelaar.


Grashommel - Bombus ruderarius - Mannetje

Zeer zeldzaam – 14 mm – begin juni tot midden september

Kenmerken: Zwart behaarde kop en een zwart gezicht. Het borststuk is voorzien van een grijze kraag. Het achterlijf is voorzien van een grijze band over de achterlijfsbasis. Het mannetje meet tot 14 mm. Soms is deze hommel geheel zwart gekleurd met uitzondering van de oranje achterlijfspunt, zodat de hommel dan sterk op de Steenhommel lijkt (Bij de Steenhommel is de beharing op de achterpoten echter zwart en niet oranje)

Bloembezoek: Akkerdistel, Kruldistel en Witte Klaver.


Late Hommel - Bombus soroeensis - Koningin


Zeer zeldzaam – 17 mm- begin mei tot midden oktober

Kenmerken: Op de voorzijde van het borststuk een gele band. Tergiet 2 heeft een gele band die in het midden versmalt of onderbroken is. De achterlijfspunt is oranjerood. Melanisme komt regelmatig voor.

Bloemkeuze: Grasklokje, Struikhei, Blauwe Bosbes, Kale Jonker, Blaassilene, Appel, Wilde Hyacint, Zoete Kers.


Late Hommel - Bombus soroeensis - Werkster

Zeer zeldzaam – 14 mm- eind mei tot midden oktober

Kenmerken: Op de voorzijde van het borststuk een gele band. Tergiet 2 heeft een gele band die in het midden versmalt of onderbroken is. De achterlijfspunt is oranjerood. De koningin meet tot 17 mm; de werkster tot 14 mm. Melanisme komt regelmatig voor.

Bloembezoek: Grasklokje, Struikhei, Blauwe Bosbes, Kale Jonker, Blaassilene, Appel, Wilde Hyacint, Zoete Kers.


Late Hommel - Bombus soroeensis - Mannetje

Zeer zeldzaam – 14 mm - eind juni tot midden oktober

Kenmerken: Volledig zwart behaarde kop. Het borststuk heeft een gele kraag. Het achterlijf heeft een vage gele middenband. De achterlijfspunt is oranjerood. De achterpoten zijn slank. Melanisme komt regelmatig voor. 

Bloembezoek: Grote Kaardenbol, Grote Centaurie, Wilgenroosje, Wilde Marjolein, verschillende soorten distels.


Aardhommel - Bombus terrestris - Koningin


Zeer algemeen – 23 mm – Soms al vanaf midden januari tot eind oktober

Kenmerken: Gele haartjes op de kop en een borststuk met een vrij smalle donkergele kraag (ontbreekt soms bij de koningin). Tergiet 2 van het achterlijf heeft een gele band. De achterlijfspunt is wit.

Bloembezoek: Wilg-soorten, Hondsdraf, Gewone Paardenbloem, Krokus, Vroege Sterhyacint, Gewone Smeerwortel, Grote Klaproos, Stokroos, Grote Engelwortel, Watermunt, Wolfspoot, Akkerdistel, Brem, Speerdistel, Struikhei, Vlinderstruik, Winterbloeiende Heide, Beemdooievaarsbek, Bont Kroonkruid, Grote Kattenstaart, Knoopkruid, Kruipende Boterbloem, Rode Klaver, Sleedoorn, Wilde Cichorei, Wilde Marjolein, Duinroos, Gewone Ossentong, Gewone Rolklaver, Grauwe Wilg, Jacobskruiskruid, Slangenkruid, Wilde Liguster, Witte Dovenetel, Watergentiaan, Braam.


Aardhommel - Bombus terrestris - Werkster


Zeer algemeen – 17 mm – vanaf midden april tot eind oktober

Kenmerken: Gele haartjes op de kop en een borststuk met gelere banden met een bruinige tint in de kraag. Tergiet 2 van het achterlijf heeft een gele band. De achterlijfspunt is wit.

Bloembezoek: Wilg-soorten, Hondsdraf, Gewone Paardenbloem, Krokus, Vroege Sterhyacint, Gewone Smeerwortel, Grote Klaproos, Stokroos, Grote Engelwortel, Watermunt, Wolfspoot, Akkerdistel, Brem, Speerdistel, Struikhei, Vlinderstruik, Winterbloeiende Heide, Beemdooievaarsbek, Bont Kroonkruid, Grote Kattenstaart, Knoopkruid, Kruipende Boterbloem, Rode Klaver, Sleedoorn, Wilde Cichorei, Wilde Marjolein, Duinroos, Gewone Ossentong, Gewone Rolklaver, Grauwe Wilg, Jacobskruiskruid, Slangenkruid, Wilde Liguster, Witte Dovenetel, Watergentiaan en Braam.
De werksters likken op de bladeren van fruitbomen vaak de zoete afscheiding van bladluizen (honingdauw) op.


Aardhommel - Bombus terrestris - Mannetje


Zeer algemeen – 16 mm – vanaf begin juni tot eind oktober

Kenmerken: Zwart behaarde kop en een borststuk met gele banden met een bruinige tint in de kraag. De kraag reikt ver naar beneden. Het achterlijf is vaak bruingeel. Het mannetje is soms volledig zwart.

Bloembezoek: Grote Engelwortel, Watermunt, Wolfspoot, Braam en distels.
KOEKOEKSHOMMELS



Lichte Koekoekshommel - Bombus barbutellus - Vrouwtje


Zeer zeldzaam – 23 mm – midden april tot midden augustus

Kenmerken: Op het borststuk een scherp afgetekende bruingele kraag en een bruingele overgang van het borststuk naar het achterlijf. Het achterlijf heeft een opvallend witte achterlijfspunt. In de nazomer kunnen kraag en middenband sterk naar grijs verkleuren. 

Bloembezoek: Havikskruid-soorten, Hondsdraf, Gewone Paardenbloem, Rode Klaver, Speerdistel, Dahlia-soorten, Zonneroosje-soorten, Chrysant-soorten, Knoopkruid.


Lichte Koekoekshommel - Bombus barbutellus - Mannetje


Zeer zeldzaam – 16 mm – midden juli tot midden augustus

Kenmerken: Een tamelijk grote kop. Het borststuk heeft een gele kraag en een duidelijke gele middenband bij de overgang van het borststuk naar tergiet 1 van het achterlijf. Op het achterlijf is er meestal nog een bijkomende band met gele haartjes zichtbaar. De achterlijfspunt is wit. In de nazomer kunnen kraag en middenband sterk naar grijs verkleuren. 

Bloembezoek: Havikskruid-soorten, Hondsdraf, Gewone Paardenbloem, Rode Klaver, Speerdistel, Dahlia-soorten, Zonneroosje-soorten, Chrysant-soorten, Knoopkruid.


Tweekleurige Koekoekshommel - Bombus bohemicus - Vrouwtje


Vrij zeldzaam – 26 mm – midden maart tot eind juni

Kenmerken: Een brede, lichtgekleurde kraag op het borststuk. Het achterlijf heeft witte haren op tergiet 3. Vaak is er een zwakke middenband over de voorhoeken van tergiet 1 en de achterrand van het borststuk. De vleugels zijn donker gekleurd.

Bloembezoek: Gewone Paardenbloem, Wilg-soorten, Hondsdraf, Gewone Brunel, Kruipend Zenegroen, Wilde Marjolein, Grote Tijm, Blauw Kattenkruid, Blauwe Bosbes.


Tweekleurige Koekoekshommel - Bombus bohemicus - Mannetje


Vrij zeldzaam – 18 mm – midden mei tot eind augustus

Kenmerken: Tamelijk lang behaard. De kraag is lichtgeel gekleurd. Er is een duidelijke middenband die doorloopt over de achterkant van het borststuk. Het eerste tergiet is vaak uitgebreid geel behaard. Het mannetje heeft soms een gele achterlijfspunt. Aan de voorzijde van de witte beharing zijn er soms kleine, gele haarbosjes.

Bloembezoek: distels, Grote Centaurie, Groot Streepzaad, Jacobskruiskruid, Schermhavikskruid, Vertakte Leeuwentand, Gewone Dophei, Struikhei.


Gewone Koekoekshommel - Bombus campestris - Vrouwtje

Vrij algemeen - 22 mm – begin april tot eind september

Kenmerken: Een brede, bruingele kraag en een bruingeel rugschildje op het voor de rest zwart gekleurde borststuk. Het achterlijf is minder behaard dan het borststuk, redelijk glimmend en gekromd. Het achterlijf kan overwegend zwart zijn met weinig geel tot bijna helemaal geel gekleurd. De achterlijfspunt is in het midden kort zwart behaard; aan de zijkant zijn er vlekken van langere, bruingele haren. Melanistische vrouwtjes komen regelmatig voor. De poten zijn zwart behaard.

Bloembezoek: Gewone Paardenbloem, Hondsdraf, Beemdkroon, Haagwinde, Koninginnekruid, Witte Klaver


Gewone Koekoekshommel - Bombus campestris - Mannetje

Vrij algemeen - 17 mm – begin mei tot eind september

Kenmerken: Zeer variabel getekend. De kop is steeds zwart behaard. Er is vaak een zeer lichte beharing op borststuk en achterlijf, maar donkere en zelfs melanistische mannetjes komen ook voor. De achterlijfspunt is wit of beige. De donkere vorm is vrijwel geheel zwart behaard met geelbruine vlekjes aan de zijkanten van de laatste 2 achterlijfssegmenten. Een tussenvorm heeft een donkergele kraag op het borststuk. De lichte vorm is vrijwel geheel licht behaard, met een band van zwarte haren op het borststuk en meestal een band van zwarte haren op het tweede achterlijfssegment. De poten zijn zwart behaard.    

Bloembezoek: distels (vooral Speerdistel), Braam, Duifkruid


Boomkoekoekshommel - Bombus norvegicus - Vrouwtje


Zeldzaam – 22 mm – midden april tot eind augustus

Kenmerken: Een smalle gele kraag op het borststuk. Het achterlijf is zwart met een witte achterlijfspunt, met vaak nog enkele oranje haren. Het vrouwtje heeft donkere vleugels. De antenneschacht is ruig behaard.

Bloembezoek: Braam, Gewone Paardenbloem, Wilgenroosje


Boomkoekoekshommel - Bombus norvegicus - Mannetje


Zeldzaam – 15 mm – midden mei tot eind augustus

Kenmerken: Een smalle gele kraag op het borststuk. Het achterlijf is zwart met een witte achterlijfspunt, met vaak nog enkele oranje haren. Het mannetje kan een smalle gele band hebben aan de basis van het achterlijf, maar dan beperkt tot de eerste tergiet. De antenneschacht is ruig behaard.

Bloembezoek: distels (en andere composieten), Reuzenbalsemien


Rode Koekoekshommel - Bombus rupestris - Vrouwtje


Vrij zeldzaam – 24 mm – begin mei tot eind september

Kenmerken: opvallend groot. De kop is zeer groot. Het borststuk is spaarzaam zwart behaard (soms is een gele kraag aanwezig) en glimmend. Het achterlijf is zwart behaard, soms met veel bruine haren. De achterlijfspunt is helderrood. De vleugels zijn verdonkerd (grijsbruin). Er is geen stuifmeelapparaat aan de poten.

Bloembezoek: Gewone Paardenbloem, Beemdkroon, Vogelwikke, Rode Klaver, Kruipend Zenegroen, Kruldistel, Speerdistel, Braam, Slangenkruid, Witte Klaver, Valse Salie, Gewone Ossentong, Reuzenbalsemien


Rode Koekoekshommel - Bombus rupestris - Mannetje


Vrij zeldzaam – 17 mm – begin juni tot eind september

Kenmerken: Zwart behaarde kop waarbij er nooit een gele beharing op het gezicht is (in tegenstelling tot bij de Steenhommel). Er is een gelige band op het borststuk. Het borststuk en het achterlijf hebben een lichte beharing tussen de zwarte beharing. De achterlijfspunt is rood behaard. De poten zijn altijd licht en vrij lang behaard (soms met veel gele beharing). Het mannetje is zeer variabel van kleurtekening. Soms is het mannetje geel behaard op borststuk en achterlijf.

Bloembezoek: distels


Vierkleurige Koekoekshommel - Bombus sylvestris - Vrouwtje

Algemeen – 16 mm – midden maart tot midden september

Kenmerken: Smalle gele kraag op het borststuk. Het achterlijf is dun behaard zwart met een witte achterlijfspunt, met vaak nog enkele oranje haren. Er is geen gele zweem aan de basis van de achterlijfspunt. De achterlijfspunt is sterk naar voren gekromd onder het achterlijf.

Bloembezoek: Wilg-soorten, Gewone Paardenbloem, Braam, Gewone Ossentong, Blauwe Bosbes, Sporkehout, Koninginnekruid, Gewone Smeerwortel, Gewone Dophei, Echte Valeriaan, Wilgenroosje, Sneeuwbes


Vierkleurige Koekoekshommel - Bombus sylvestris - Mannetje

Algemeen - 15 mm – midden mei tot midden september

Kenmerken: Smalle gele kraag op het borststuk. Het achterlijf is zwart met een witte achterlijfspunt, met vaak nog enkele oranje haren. Er zijn ook donkere vormen. 

Bloembezoek: distels, Braam, Framboos.


Grote Koekoekshommel - Bombus vestalis - Vrouwtje


Vrij algemeen – 23 mm – eind maart tot begin september

Kenmerken: Een oranje kraag (ontbreekt soms). Er is geen middenband. Er zijn lichte gele vlekken vlak voor de witte achterlijfspunt. Deze witte achterlijfspunt ontbreekt soms.

Bloembezoek: Gewone Paardenbloem, Rode Klaver, Wilg-soorten, Hondsdraf, Hoenderbeet, Paarse Dovenetel, Witte Dovenetel, Gewone Smeerwortel, Rode Ribes, Hemelsleutel, Linde-soorten, Grote Kaardenbol, Kruldistel, Speerdistel, Akkerdistel, Braam, Gewone Ossentong, Veldhondstong


Grote Koekoekshommel - Bombus vestalis - Mannetje

Vrij algemeen – 17 mm – begin mei tot begin september

Kenmerken: Korte beharing. Er is een gele band voor de witte achterlijfspunt. Soms heeft het mannetje een middenband (overwegend op tergiet 1 van het achterlijf).

Bloembezoek: Grote Kaardenbol, Grote Centaurie, Braam, Kruldistel, Wilde Marjolein, Gewone Ossentong en Speerdistel.